Trần Đình Hiến và kho báu tác phẩm dịch thuật

Điều khó khăn lớn nhất dành cho Dịch giả dịch thuật là người dịch giả phải truyền tải được thông điệp của nhà văn tới bạn đọc, Không nhất thiết là nhà văn nhưng nội dung đó người dịch giả phải truyền tải theo đúng tinh thần và phong cách của tá giả. Để dịch thuật sách tiếng Trung Quốc nói chung hoặc bất kỳ ngoại ngữ nào khác, nguồn sách khá phong phú một phần được các lưu học sinh học tại Trung Quốc cũng như các sinh viên Trung Quốc đang theo học tại Việt Nam tìm kiếm mua hộ, phần thì dịch giả hoặc tự mua hoặc nhờ bạn bè mỗi lần đi công tác mang về, thậm chí có những cuốn sách dịch giả phải đặt mua qua mạng. Nhưng chọn được cuốn sách để dịch là điều không đơn giản như mọi người vẫn nghĩ.

 

Tác phẩm được dịch phải có sức hút, điểm nhấm và sự gọi nhớ cao, bổi đòi hỏi những điều khắt khe như vậy nên đọc văn học nước ngoài, dù cho đó là tác phẩm kinh điển thì độc giả cũng ít khi nhớ tên người dịch sách . Ngoài việc dịch sao cho đúng, cho sát nghĩa với nguyên bản, người dịch còn đóng một vai trò hết sức quan trọng là trở thành người “đồng sáng tạo” với nhà văn. Khó khăn lớn nhất với người dịch chính là bối cảnh văn hóa trong tác phẩm.

Với lối viết “mượn dã sử nói chính sử”, nhà văn Mạc Ngôn đã thành công ở khá nhiều thể loại như tiểu thuyết, truyện ngắn… Năm 1986 dịch giả Trần Đình Hiến chọn cuốn Cao lương đỏ để dịch bởi đây là tác phẩm đánh dấu bước ngoặt lớn trong lịch sử xã hội Trung Quốc. Từ đây, con người tự làm chủ số phận, tự quyết định vận mệnh của mình. Tháng 12/1995, cuốn Báu vật của đời được giải nhất cuộc thi tiểu thuyết ở Trung Quốc. Tháng 3/1996, sau khi dịch xong, bản thảo đi “lang thang” qua hầu khắp các nhà xuất bản trong cả nước. Đến 2/2001 thì “lọt lưới” ở phương Nam do Nhà xuất bản Văn nghệ ấn hành.

Báu vật của đời là cuốn tiểu thuyết dịch tiếng Trung sang tiếng Việt mang không khí sử thi tiêu biểu về một giai đoạn lịch sử (95 năm) của đất nước Trung Quốc. Ám ảnh dịch giả dịch thuật là hình ảnh người mẹ với lòng khoan dung vô bờ bến trong tác phẩm. Nhưng nỗi đau lớn nhất trong cuộc đời bà không phải ở cái chết của cả gia đình mà là tập tục nghiệt ngã buộc phải có con trai nên bà phải ngủ với những người đàn ông không mong muốn. Tài năng của nhà văn ở ngay trong cách kể chuyện là phải để lại được một cái gì trong lòng độc giả. Xâu chuỗi các sự kiện cho người ta một cảm giác hoàn toàn có thể đặt bút viết nhưng thực ra không bao giờ viết được như nhà văn cả.

 

Mạc Ngôn là một trong những nhà văn đã biến hóa hết sức tài tình và khéo léo khái niệm địa lý thành khái niệm văn học. Mỗi nhà văn đều có một vùng đất quen thuộc của mình mà người ta hay gọi là “sân sau”. Ngồi ở Cao Mật nhưng ông đã nhặt nhạnh, nâng cấp, hòa mình vào số phận nhân vật, phát biểu và bênh vực họ. Tuy không có chuyện nào lặp lại nhưng chưa gặp cuốn nào sau này viết vượt qua hai cuốn ban đầu là Đàn hương hình và Báu vật của đời nên dịch giả Trần Đình Hiến  tạm thời dừng việc dịch thuật sách của nhà văn Mạc Ngôn.

Chọn dịch tác phẩm của Lý Nhuệ bởi theo dịch giả đây là nhà văn đại diện cho phong cách tiểu thuyết hiện đại của Trung Quốc. Những chuyện ông kể có sức ám ảnh đến mức độc giả đọc xong không thể thảnh thơi. Vấn đề mà Cây không gió đặt ra chính là việc chống đồng hóa văn hóa. Hiện tại cần hết sức chú trọng vấn đề này bởi nó góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Ở phương Tây nhìn chung đã có sự áp dụng kỹ xảo, còn phương Đông chúng ta, do nhiều rào cản khiến các tài năng chưa thực sự bộc lộ dù còn rất nhiều đề tài hấp dẫn người viết.

 

Dịch giả Trần Đình Hiến đang dự định sẽ dịch thuật một số tác phẩm tiếng Trung đình đám khác. Trong thời gian tới, bạn sẽ không ngạc nhiên khi xuất hiện những tựa sách dịch tiếng Trung sang Tiếng Việt sâu sắc mang đầy đủ âm hưởng và triết lý của tác phẩm gốc.