Thế hệ dịch giả trẻ ở ta càng ngày càng đông, nhóm độ tuổi người công tác trong lĩnh vục dịch thuật ngày một trẻ hóa, có nhiều người có trình độ học vấn cao, được đào tạo đến nơi đến chốn và không kém phần nhiệt tình… Nhưng hình như chưa mấy người thực sự say mê cống hiến hết mình cho dịch thuật. Để có thể thành công trên thị trường mới đặc biệt là thị trường dịch thuật các dịch giả trẻ ngày càng phải có chuyên môn và không ngừng cập nhật kiến thức, vốn từ và đặc biệt là sự linh hoạt sử dụng từ ngữ. Tóm lại với một người dịch giả trẻ, những người chuyên về dịch thuật thì luôn cần thay đổi để phù hợp với văn hóa , sự phát triển của ngôn ngữ.. Và nếu thay đổi này không phù hợp đồng nghĩa với việc thành công của bạn còn là 1 dấu hỏi chấm lớn. Khá nhiều dịch giả trẻ , thậm chí những người có kinh nghiệm dịch thuật tại những trung tâm dịch thuật lớn đôi khi cũng không tránh khỏi những sai sót nhất định. Dưới đây là tổng hợp một số những bẫy kinh điển trong dịch thuật mà chúng tôi đã tổng hợp được
Những bẫy dịch thuật mà bạn sẽ gặp thường xuyên
Đây là những thứ điển hình mà Dịch thuật PERSOTRANS đã tổng hợp lại từ báo chí, internet và một số nguồn từ những dịch thuật viên chuyên nghiệp khác. Dưới đây là những minh họa các vấn đề hết sức thực tế trong dịch thuật bạn sẽ gặp :
Lựa chọn nghĩa – từ ngữ dịch thuật không chuẩn xác
Một ví dụ đơn cử là ngân hàng HSBC đã phải tái định vị lại toàn bộ hoạt động ngân hàng tư nhân trên toàn cầu của nó sau sự thất bại khi mang một chiến dịch từ Mỹ ra nước ngoài ( Mạng lưới quốc tế của HSBC bao gồm 6.600 văn phòng tại 80 quốc gia và vùng lãnh thổ ở châu Âu, châu Á- Thái Bình Dương, Bắc Mỹ và khu vực Mỹ Latinh, Trung Đông và Bắc Phi.) . Năm 2009, họ đã phải bỏ ra hàng triệu đôla để dập tắt chiến dịch 5 năm “Assume Nothing”. Nguyên nhân là khi ra nước ngoài, thông điệp đã được dịch thành “Do Nothing” – hoàn toàn không ăn nhập và đã mang đến cho khách hàng những nhận định sai lầm. Sau sự thất bại đó, HSBC đã chi 10 triệu đôla để đưa ra khẩu hiệu “The world’s private bank” (Ngân hàng tư nhân toàn cầu). Quả là “sức mạnh” khủng khiếp của dịch thuật.
Những người chống chủ nghĩa hiện đại không bao giờ chán nói với chúng ta rằng ngôn ngữ rất khó nắm bắt. Nghĩa chính xác của các từ có thể thay đổi chứ không giữ nguyên. Xem xét biển báo ghi “Dogs must be carried on an escalator” – nghĩa bề mặt rõ ràng là nếu bạn có một con chó, bạn nên bế nó lên trước khi đi thang cuốn. Nhưng hãy thử dành một chút suy nghĩ cho những người nghèo tuân thủ một cách điên cuồng cố gắng mượn một con chó để họ có thể lên tầng cao hơn.
Nếu bản chất khó nắm bắt về nghĩa chỉ là một vấn đề trong việc sử dụng một ngôn ngữ thì những vấn đề này sẽ nhân lên gấp bội đối với những người dịch chuyên nghiệp hoặc những người hành nghề dịch trong khi đang theo học chuyên ngành ngữ văn ở nước ngoài hoặc học một ngoại ngữ mới tại nhà. Khi tiếp xúc với một vài ngôn ngữ, việc duy trì nghĩa của những từ khó nắm bắt có thể trở nên khó khăn như việc duy trì thăng bằng trên sân băng. Sau đây là một số vấn đề dễ gây ra sự sai lạc trong dịch thuật.
Vấn đề tới từ các công cụ dịch thuật
Các công cụ dịch tự động như Google Translate, sẽ thường phải đối mặt với các cụm từ thành ngữ. Nói chung thành ngữ là những cách nói không thể hoàn toàn hiểu theo nghĩa của từng thành tố riêng lẻ.
Những cụm từ chẳng hạn như “ a heavy smoker” không chỉ cần hiểu nghĩa của từng từ riêng lẻ mà còn phải hiểu và nhận thức được cách ngôn ngữ được sử dụng thực tế trong lời nói hàng ngày. Cụm từ này muốn nói đến những người hút thuốc lá nhiều chứ không phải những người nghiện thuốc lá bị thừa cân. Trong một khóa học tiếng Đức gần đây tại Freiburg, một sinh viên đã gặp phải vấn đề tương tự khi dịch cụm thnahf ngữ tiếng Đức ‘ein blaues auge’, ý nói ai đó được đối xử ưu ái chứ không phải là ai đó bị bầm tím mắt do bị đánh.
Trong khi một số thành ngữ có thể chuyển dịch suôn sẻ từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác thì lại có những thành ngữ không đơn giản như thế. Thành ngữ ‘He’s getting on my nerves’ và ‘Er geht mir auf die Nerven’ gần như là giống nhau. Nhưng thông thường trong các bản tiếng Anh và tiếng Đức không có những thành ngữ như ‘He had the nerve to say that’ and ‘Er hatte die Stirn, das zu sagen’ (theo nghĩa đen có thể dịch là ‘he had the forehead … ‘) và điều này có thể gây ra những khó khăn, nhưng người dịch khôn khéo có thể thay thế một bộ phận khác trên cơ thể để có một bản dịch tiếng Anh tương đương: ‘He had the cheek to say that.’
Viết tắt và dịch thuật :
Những từ viết tắt thường khiến người dịch phải đau đầu. Bạn có giữ nguyên gốc các từ viết tắt hay bạn lại tạo ra một từ mới khi bạn dịch tên của tổ chức? Có một quan điểm cho rằng điều đó tùy thuộc vào mức độ phổ biến của tổ chức đó. Ví dụ tên viết tắt của WTO trong tiếng Pháp (OMC) cũng phổ biến như trong tiếng Anh. Tuy nhiên đó lại là một vấn đề khác đối với các tổ chức ít được biết đến hơn. Nếu bạn dịch tên của một tổ chức thì cũng dễ hiểu khi bạn dịch tên viết tắt. Nhưng sau đó bạn có nguy cơ khiến cho tổ chức đó hoàn toàn không thể nhận ra. Một cách an toàn để giải quyết vấn đề này đó là để nguyên tên và từ viết tắt theo bản gốc – ví dụ ‘Summer Camp Switzerland’ và SSC – nhưng để trong ngoặc đơn phần tên đã được dịch khi lần đầu tiên nó xuất hiện.
Những vấn đề dịch thuật khác
Có rất nhiều vấn đề tiềm tàng khác mà người dịch phải đối mặt bao gồm: tên riêng của người, các tổ chức và địa điểm, sử dụng tiếng lóng và xử lý các quy ước về chấm câu. Trong khi giải pháp mà bạn sử dụng là lựa chọn của cá nhân bạn thì bạn cũng nên xem xét kỹ cách những người khác giải quyết các vấn đề và lựa chọn giải pháp có vẻ hiệu quả và tinh tế nhất. Điều quan trọng là phải nhất quán – chọn cách xử lý và theo cách đó đến cùng. Hi vọng ý mà bạn muốn truyền tải sẽ không bị sai lạc quá nhiều khi dịch thuật.
Trên đây là những vấn đề điển hình thường gặp nhất trong dịch thuật. Nếu có những ý kiến đóng góp và chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm với độc giả thông qua Dịch thuật PERSOTRANS bạn hãy liên hệ với chúng tôi ngay. Địa chỉ Công ty Dịch thuật PERSOTRANS tại Hà Nội :
