Dịch thuật nội dung tài liệu kỹ thuật một cách chính xác là điều vô cùng quan trọng trong thị trường toàn cầu ngày nay, nhưng nói thì dễ hơn làm.
Ngôn ngữ của khoa học, kỹ thuật và sản xuất cũng chính là ngôn ngữ mang độ chính xác tuyệt đối, và đó là lý do tại sao các tài liệu kỹ thuật đòi hỏi độ chính xác ở mức hoàn hảo. Nếu không hiểu biết về vấn đề này thì ngay cả các nhà ngôn ngữ học lành nghề cũng gặp khó khăn trong việc dịch tài liệu. Vậy thì làm thế nào để bạn có thể đảm bảo rằng bản dịch các tài liệu kỹ thuật của bạn có chất lượng tốt?
Việc này đòi hỏi bạn cần hiểu biết tốt về quy trình dịch thuật cũng như biết được rằng việc dịch tài liệu kỹ thuật cần có những yếu tố nào.
Những hướng dẫn cơ bản dịch tài liệu kỹ thuật của chúng tôi trong bài viết này sẽ giúp các bạn hiểu rõ những vướng mắc đó! Chúng tôi mong muốn giúp các bạn hiểu rõ ý nghĩa của việc dịch tài liệu kỹ thuật, khi nào thì cần dịch tài liệu kỹ thuật, cũng như những thách thức bạn có thể gặp phải trong quá trình dịch để bạn có thể đảm bảo chất lượng về bản dịch kỹ thuật của mình
Dịch thuật tài liệu kỹ thuật là gì?
So với các loại dịch thuật khác, dịch thuật kỹ thuật có tính chuyên môn cao hơn. Tuy nhiên, do các bản chất các lĩnh vực khác nhau, từ khoa học, phần mềm hoặc kỹ thuật, cho đến các bảng dữ liệu y tế chi tiết và các lĩnh vực khác, dịch thuật kỹ thuật không chỉ đơn thuần là dịch ngôn ngữ mang tính chuyên môn mà còn đòi hỏi dịch các thuật ngữ quan trọng một cách chính xác.
Một dịch giả dịch tài liệu kỹ thuật tốt cần phải có những yếu tố sau:
- Có hiểu biết sâu sắc về vấn đề đó, tốt hơn là đã làm việc trong ngành kỹ thuật đó
- Hiểu các thuật ngữ và từ vựng trong lĩnh vực đó mà công ty thường xuyên sử dụng
- Am hiểu về văn hóa của ngôn ngữ đích, truyền đạt văn bản dịch một cách phù hợp và tự nhiên về mặt văn hóa
Khi nào bạn cần dịch tài liệu kỹ thuật?
Nếu văn bản nguồn của bạn chứa các thuật ngữ và khái niệm phức tạp hoặc cụ thể trong từng ngành thì bạn có thể sẽ cần sự giúp đỡ của một chuyên gia về ngôn ngữ mà cũng là một người chuyên dịch thuật kỹ thuật.
Sau đây là một vài loại văn bản nguồn cụ thể mà thường sẽ cần phải dịch kỹ thuật:
1. Dịch bằng sáng chế
Bằng sáng chế được điều chỉnh theo các yêu cầu về mặt pháp lý và thực tế. Việc dịch các bằng sáng chế rất phức tạp và đòi hỏi nhà ngôn ngữ học phải có chuyên môn về lĩnh vực này cũng như có kỹ năng viết các tài liệu. Các chủ đề của bằng sáng chế có thể là về y tế, hóa chất, cơ khí hoặc dược phẩm.
Với tài liệu này thì bạn cần hiểu rõ về bối cảnh của tài liệu – cho dù văn bản nguồn chỉ là một yêu cầu hay một mô tả, hoặc thậm chí là trong văn bản tranh chấp pháp lý.
2. Dịch tài liệu Hướng dẫn sử dụng
Hướng dẫn sử dụng là một trong những loại tài liệu phổ biến nhất thuộc loại dịch thuật kỹ thuật. Cũng như bằng sáng chế, người dịch loại văn bản này cũng cần phải là nhà ngôn ngữ học chuyên gia về vấn đề này, và tốt nhất là phải có kinh nghiệm trong lĩnh vực đó.
Ngoài ra, nhà ngôn ngữ học này cũng cần phải là một chuyên gia về việc dịch các tài liệu hướng dẫn và dịch phù hợp về mặt văn hóa.
Theo một bài báo do Hiệp hội dịch thuật Hoa Kỳ xuất bản, các tài liệu hướng dẫn kỹ thuật cần có giọng điệu hoàn toàn khách quan, không mang suy nghĩ hay quan điểm chủ quan của tác giả trong bài dịch. Để đạt được điều này, người dịch cần có các kỹ năng chuyên môn.
Người dịch cũng cần hiểu thuật ngữ trong lĩnh vực đó một cách chính xác để sử dụng trong bản dịch của mình, nhằm đáp ứng các quy chuẩn của ngôn ngữ đó. Để làm được điều này, đối tác chuyên về ngôn ngữ của bạn cần đưa ra một bảng thuật ngữ được cập nhật thường xuyên để sử dụng cho mọi dự án giúp chúng ta có thể tra cứu các thuật ngữ trong các lần dịch!
3. Dịch chuỗi phần mềm
Đây là một hình thức dịch thuật kỹ thuật khác liên quan đến dịch thuật và bản địa hóa các chuỗi phần mềm để sử dụng cho giao diện người dùng. Mặc dù giao diện người dùng có thể chỉ sử dụng ngôn ngữ đơn giản, nhưng người dịch vẫn cần phải biết cách xử lý các chuỗi phần mềm mà chương trình diễn giải.
Họ cũng cần biết thuật ngữ và những nội dung cần truyền tải của các chuỗi phần mềm đó trong ngôn ngữ khác. Bản địa hóa phần mềm, ứng dụng và chương trình học điện tử đòi hỏi một số bí quyết dịch thuật kỹ thuật nhất định.
4. Dịch tài liệu về y tế và an toàn
Có rất nhiều thuật ngữ khó trong lĩnh vực y tế và an toàn, và việc không dịch đúng các thuật ngữ này có thể gây hại cho người sử dụng. Đây chắc chắn là điều mà bạn muốn tránh! Cuối cùng thì, tài sản quý giá nhất của công ty là nhân viên. Và vì vậy, họ không mong muốn nhận một bản dịch sai, gây nguy hiểm cho nhân viên và cho chính họ.
Để dịch tài liệu về y tế và an toàn một cách hiệu quả thì cần có một nhà ngôn ngữ học lành nghề. Họ phải có sự hiểu biết thấu đáo về ngôn ngữ xoay quanh lĩnh vực y tế và an toàn, và có thể dịch nội dung theo cách dễ hiểu và phù hợp với đối tượng sử dụng.
Trong trường hợp này, bạn có thể nhờ đến sự giúp đỡ của công ty dịch thuật chuyên nghiệp, bởi họ sẽ đảm bảo rằng dịch giả có kinh nghiệm và có kỹ năng sẽ dịch tài liệu của bạn.
5. Các lĩnh vực khác cũng cần dịch kỹ thuật
Lĩnh vực dịch thuật kỹ thuật là một lĩnh vực rất lớn, bao gồm một loạt các nội dung khác nhau. Ngoài những lĩnh vực mà chúng tôi đã đề cập, các loại tài liệu sau đây cũng có thể cần dịch thuật kỹ thuật
- Tạp chí/Tạp chí chuyên ngành
- Tài liệu quảng cáo
- Nghiên cứu khả thi
- Thông tin liên lạc nội bộ
- Tạp chí cản xuất và kỹ thuật
- Truyền thông tiếp thị
- Bảng dữ liệu về an toàn vật liệu
- Bằng sáng chế và đơn xin cấp bằng sáng chế
- Ghi nhãn sản phẩm, bao bì và ca-ta-lô
- Thông số kỹ thuật của sản phẩm
- Tài liệu về quy định
- Hướng dẫn sử dụng dịch vụ, bảo trì và chính sách
- Khảo sát địa điểm
- Chuỗi phần mềm
- Báo cáo kỹ thuật
- Sách giáo khoa
- Tài liệu đào tạo
- Hướng dẫn sử dụng và vận hành
- Dịch trang web
Các quy trình đằng sau việc dịch thuật kỹ thuật
Bạn có thể tưởng tượng rằng các quy trình liên quan đến dịch thuật kỹ thuật đều mang tính kỹ thuật. Dưới đây là một số thuật ngữ cũng như ý nghĩa của chúng mà bạn có thể bắt gặp:
1. Thuật ngữ dịch thuật
Tính nhất quán là điều vô cùng quan trọng trong quá trình dịch thuật kỹ thuật, và bảng chú giải dịch thuật là một công cụ hữu hiệu để đảm bảo rằng các thuật ngữ được dịch một cách thống nhất. Đôi khi thuật ngữ này còn được gọi dưới tên khác là từ vựng, cơ sở thuật ngữ và bộ sưu tập thuật ngữ, nhưng tất cả chúng đều có cùng một ý nghĩa.
Hẳn bạn có thể hiểu ý nghĩa nào đó của thuật ngữ “Thuật ngữ dịch thuật” (Translation glossary), bởi chính tên của nó đã giải thích một phần ý nghĩa của nó. Đây là một bảng chú giải các bản dịch và thuật ngữ chính thường được sử dụng trong một lĩnh vực kỹ thuật cụ thể. Nó thường được sử dụng như một công cụ để thống nhất nghĩa của các thuật ngữ trong quá trình dịch thuật và rút ngắn thời gian dịch, từ đó giúp làm giảm chi phí chung.
Thuật ngữ cũng có thể chứa nhiều loại siêu dữ liệu – chẳng hạn như ngữ cảnh, định nghĩa, loại từ – nhằm cung cấp cho người dịch càng nhiều thông tin càng tốt, đặc biệt là khi nói đến những từ có nghĩa tương tự. Ví dụ, các từ như “positive” (tích cực), và “optimistic” (lạc quan), cả hai đều có nghĩa tương tự nhau, nhưng có thể được sử dụng khác nhau tùy theo ngữ cảnh. Do vậy, bảng thuật ngữ dịch thuật sẽ hỗ trợ người dịch khi nói đến các từ cụ thể để hợp lý hóa quy trình và đảm bảo sử dụng ngôn ngữ một cách nhất quán.
2. Bộ nhớ dịch thuật
Cùng với việc sử dụng bảng chú giải thuật ngữ, tận dụng bộ nhớ dịch thuật cũng là một phần quan trọng của quy trình dịch thuật tài liệu kỹ thuật.
Một công cụ bộ nhớ dịch thuật hoạt động bằng cách xây dựng một cơ sở dữ liệu về các cụm từ nguồn và nghĩa tương ứng của chúng trong ngôn ngữ đích mà được dịch giả trước đó dịch. Sau đó, chúng có thể được sử dụng lại khi những cụm từ trong cơ sở đó xuất hiện lặp lại trong cùng một tài liệu hoặc một tài liệu mới.
Giống như não bộ của con voi, bộ nhớ dịch không bao giờ quên các từ đã có trong cơ sở dữ liệu của nó. Nó cũng tạo ra những bộ nhớ mới. Nó học, lưu trữ và đề xuất các bản dịch dựa trên hoạt động dịch trước đó – tất cả đều hoạt động theo thời gian thực.
Vậy thì, giả sử rằng bạn đang chuẩn bị tung lại một sản phẩm hoặc dịch vụ mới được nâng cấp vào châu Âu hoặc châu Á. Sản phẩm/dịch vụ này có tất cả tính năng yêu thích mà có trong phiên bản trước của bạn, với một vài tiện ích bổ sung mà khách hàng mới và khách hàng hiện tại sẽ yêu thích.
Rất có thể, 80% phiên bản sản phẩm mới chứa các tính năng và lợi ích giống như phiên bản hiện tại, vì vậy bạn chỉ cần cập nhật 20% tài liệu tiếp thị của mình. Với việc sử dụng bộ nhớ dịch, nhóm dịch của bạn có thể tái chế các bản dịch đã được chấp thuận trước đó và tập trung vào việc bổ sung nội dung mới.
Bất kể ai là người dịch, ở đâu hoặc ngay cả khi nào, bản dịch hoàn thiện cho các chuỗi từ, từ và cụm từ nhất định đã xuất hiện trước đó thì đều đã có sẵn. Ví dụ, đôi khi nhiều dịch giả sẽ làm việc trong cùng một dự án, hoặc là vài năm một dịch giả mới làm việc trên một dự án tương tự dự án cũ. Với sự hỗ trợ của bộ nhớ dịch thì điều này là vô cùng đơn giản. Nó giúp tiết kiệm thời gian dịch thuật cũng như giúp cho các bản dịch được nhất quán.
Tuy nhiên, đối với các tài liệu kỹ thuật mà lần đầu tiên được dịch và đối tượng của tài liệu khác với bất kỳ thứ gì công ty bạn đã có trước đây thì bộ nhớ dịch ban đầu sẽ không giúp bạn tiết kiệm thời gian hay bất kỳ chi phí nào. Tuy nhiên, nó sẽ làm tăng tính nhất quán trong tài liệu đó bằng cách đảm bảo nghĩa của các cụm từ xuất hiện lặp lại được nhất quán.
Nếu lần đầu tiên bạn làm việc với một đối tác ngôn ngữ, thì việc thảo luận để đưa ra một danh sách các thuật ngữ thuật ngữ kỹ thuật mong muốn sẽ có lợi cho bất kỳ dự án dịch tài liệu nào của bạn trong tương lai.
3. Sử dụng công cụ dịch máy
Ngày nay, các công cụ dịch máy có các thuật toán tiên tiến hơn và các mô hình thống kê hiệu quả có thể tạo ra các bản dịch chính xác hơn. Tuy nhiên, chúng không phải là phương pháp hữu hiệu cho mọi dự án, nhưng trong một số trường hợp, chúng rất hữu ích và cho kết quả tốt nhất khi chúng được sử dụng kết hợp với một dịch giả là con người.
Công cụ dịch máy có các cơ sở dữ liệu song ngữ lớn kèm theo danh sách thuật ngữ và bộ nhớ dịch cụ thể theo ngành. Các thuật toán nâng cao thậm chí còn có thể dịch tài liệu để giúp người đọc nắm bắt được thông tin một cách đầy đủ mà không cần người dịch.
Nếu dịch máy được sử dụng trong quá trình dịch tài liệu kỹ thuật thì luôn cần một chuyên gia ngôn ngữ kỹ thuật chuyên môn để xem xét kỹ lưỡng bản dịch.
Các công ty ngôn ngữ hàng đầu sẽ giúp khách hàng xác định xem khi nào thì dùng dịch máy, khi nào thì cần dịch giả là con người dịch. Một số tài liệu quan trọng đến nỗi không thể sử dụng dịch máy, nhưng cũng có những tài liệu khác có khối lượng lớn và tầm quan trọng tương đối thấp, thì việc sử dụng dịch máy và sau đó nhờ dịch giả là con người chỉnh sửa thì sẽ giúp giảm chi phí dịch đáng kể.
Tìm hiểu tiếp Hướng dẫn cơ bản dịch thuật kỹ thuật – Phần 2
